H3 Het bepalen van je eigen positie als man

Mannen en vrouwen gaan steeds meer op elkaar lijken

De afgelopen jaren is zichtbaar geworden hoe verschillen tussen mannen en vrouwen zijn vervaagd. Als een gevolg hiervan wordt er in de maatschappelijke discussie noch in wetenschappelijk onderzoek aandacht besteed aan de juist voor de hand liggende verschillen die er zijn tussen man en vrouw. Unisex en metro zijn de modewoorden die in de glossy’s de moderne man-vrouw verhoudingen weergeven.

Lutz Jäncke, neuropsychologe aan de Universiteit van Zürich, kon bijvoorbeeld geen significant verschil ontdekken tussen het vrouwenbrein en het mannenbrein, en kwam dus tot de conclusie dat er geen verschil is tussen de man en de vrouw.

Janet Hyde, professor in de psychologie aan de Universiteit van Wisconsin, komt ook tot de slotconclusie dat het fenomeen “geslachtsverschillen” niet wetenschappelijk verklaarbaar is.

Wat onderzoekers blijkbaar over het hoofd zien is het extreme materialisme in de wetenschap, die zoekt naar verschillen in het brein, geheugen, hormonen en genen, alsof daarmee het menselijke brein begrepen kan worden. Het doet de werkelijkheid zoals we die dagelijks beleven volkomen tekort.

De vertegenwoordigers van de andere kant die de polariteit tussen de seksen voorstaan, komen met eeuwenoude conditioneringsprogramma’s op de proppen, waarbij mannen de jagers zijn en vrouwen de verzamelaar. Een bekend voorbeeld van deze stellingname is John Gray, schrijver van het bekende boek “Vrouwen komen van Venus, mannen komen van Mars”. Deze oeroude rollenpatronen hebben een sterke invloed gehad op het ontstaan van het archetypische man-vrouw denken en het bijbehorende gedragsrepertoire. Louann Brizendine, een neurobiologe uit San Francisco, wijst in haar boek “Het vrouwenbrein - waarom vrouwen anders zijn dan mannen” op de effecten van testosteron: ”Onder invloed van testosteron sterven in het brein cellen in het communicatiegebieden, en daarnaast groeien juist de cellen in de centra voor seksualiteit en agressie”.

Voor mij als relatietherapeut vind ik de intellectuele vraag niet eens zo interessant of en hoe, mannen en vrouwen verschillend zijn. Ik vind het veel interessanter te onderscheiden welke conflicten en identiteitsconflicten door de relatie tussen man en vrouw onder druk gezet worden. Ik ben meer voor een pragmatisch perspectief waarin ik de vraag stel: Wie ben ik als man en wat betekent dit voor de wijze waarop ik geluk vind in een relatie? Wat is er voor nodig om in mijn relatie voldoening en harmonie te creëren?

Er zijn namelijk al genoeg stellen die ongelukkig zijn, de weg kwijt zijn en waarin men elkaar over en weer enorm kwetst… Paren die bij elkaar gelukkig zijn en een seksueel bevredigende relatie ervaren zijn eerder een zeldzaamheid.

Bij de relatietherapie die ik geef valt het me op dat onduidelijkheid over de sekserollen een druk legt op de relatie en tegelijkertijd destructief werkt op het gebied van seksualiteit.

Vrouwen verlangen naar een man die helder is, zekerheid biedt en besluitvaardig is en niet als een kleine jongen wegvlucht zodra zij emotioneel is. Ze willen geen moederskindje, maar iemand waar ze tegenaan kunnen leunen.

Mannen missen vrouwen die aanhankelijk kunnen zijn en de controle los kunnen laten die niet gevangen zitten in een houding “ik heb het geweldig en heb niemand nodig” en vanuit die positie op hem zitten te vitten met wat hij allemaal verkeerd doet. Zoals op zoveel datingsites staat: ”Ik heb het geweldig voor elkaar en misschien pas jij daar wel bij in”. Zij verlangen naar een vrouw die graag de verbinding en de harmonie zoekt, in plaats van dat ze de aandachtspunten en verschillen in karakter onder het vergrootglas legt.

Als je de wensen van mannen en vrouwen naast elkaar legt blijkt uit niets dat ze een sekseneutrale partner zoeken, maar mannen willen een feminiene vrouw en vrouwen een masculiene man.

Misvattingen over democratie

Nog geen vijftig jaar geleden, in de jaren zestig, waren de rollen van man en vrouw helder. Dat gaf in ieder geval duidelijkheid, houvast en zekerheid. De man werkte en verdiende de kost, de vrouw bleef thuis deed het huishouden en verzorgde de kinderen. Het feminisme heeft zich hard gemaakt om deze starre conventies te doorbereken en is daar ook in geslaagd, waardoor de rollen die de wederzijdse partners innemen vrijwel niet meer van elkaar verschillen.

Vrouwen hebben zich economisch onafhankelijk gemaakt en hebben hun mannelijke kant ontwikkelt. Ze hebben hun eigen carrière en zijn financieel zelfstandig. Zij stappen nu op de mannen af in plaats van af te wachten. Zij weten zelf in hun eigen behoeften te voorzien en er indien nodig voor te vechten.

De mannen ontwikkelden hun vrouwelijke kant, kunnen nu zelf wassen en strijken, luiers verwisselen en over hun emoties praten. Ze zijn niet alleen maar resultaatgericht, maar kunnen het leven ook wat meer te genieten en tijd voor zichzelf en ontspanning nemen.

Over het algemeen kun je stellen dat de maatschappelijk trend geleid heeft tot de situatie waarin de mannen en de vrouwen beide zowel hun mannelijke als vrouwelijke kant leven.

De vraag is echter of deze uitvlakking ook meer geluk heeft gebracht? Geeft dit in de relatie ook meer voldoening en vervulling?

Het heeft meer vrijheid en onafhankelijkheid gebracht en tegelijkertijd ook een uiterst beperkte houdbaarheidsdatum. Deze uitvlakking heeft beide partijen in toenemende mate juist in verwarring gebracht en zet iedereen enorm onder druk. Al was het indertijd nodig iets aan de rollenpatronen te doen, de bijwerking is een gebrek een richting. Ook zie ik dat het geweld in relaties toeneemt, juist omdat agressie wordt onderdrukt. Seksuele problemen, burn-out, ontevredenheid, allemaal verschijnselen die ik met name bij vrouwen manifest zijn. Bovendien lijdt het zelfbeeld van de man en de vrouw eronder.

Mannen voelen zich in sterke mate overbodig en onzeker in hun rol als partner en hebben er moeite mee om te gaan met uitdagingen die het werk aan hun stelt. Ze zijn verzwakt op een manier die aan de oppervlakte komt, zodra er druk, stress, uitdagingen of conflicten rijzen. Ze hebben moeite zich staande te houden en voelen zich niet opgewassen tegen vrouwen. Soms ontwikkelen ze zelfs een regelrechte angst voor vrouwen die te dichtbij komen.

Ook vrouwen klagen over een te zware belasting ten gevolge van stress, waarbij zij het gevoel hebben alles alleen te moeten regelen en missen een sterke man aan hun zijde.

Een vrouw beschreef haar situatie als volgt: “Mannen hebben niet eens meer het lef je aan te spreken. Als ik met hun flirt reageren ze geschrokken”. En vind je het gek? Ze willen niet het risico lopen aangeklaagd te worden wegens seksuele intimidatie. Het feminisme heeft zijn werk goed gedaan, zo goed dat mannen bang zijn over te komen als seksistisch, omdat als ze hun wellust zouden tonen ze daarmee vrouwonvriendelijk zouden zijn.

Een andere cliënt vertelt over een typische situatie: ”Mijn vriend en ik gingen een keer ’s nachts een wandeling maken. Het was winter en echt heel romantisch en toch durfde hij niet eens mijn hand beet te pakken. Toen het mij te glad werd moest ik hem zelf vragen of ik hem vast kon houden. Ik vind het juist uiterst mannelijk als hij mij zijn arm had aangeboden”.

Bij veel alledaagse dingen zijn mannen nu juist onzeker geworden over wat vrouwen van hen verwachten. En terecht, want stel nu dat, in de situatie die ik hierboven beschreef, de man zonder te vragen zijn vriendin bij de hand had gepakt? Als zij zichzelf wel prima kon redden had ze bewezen dat ze geëmancipeerd en zelfstandig genoeg was, had hij zich zomaar afgewezen en overbodig kunnen voelen.

David Deida noemt het in zijn boek ”De kracht van echte mannen” een 50/50-trend. Natuurlijk was het nodig dat de vrouw zich losmaakte van alle cliché’s, maar ik hoop niet dat dit het eindpunt is, want het leidt tot allerlei problemen en een grote vertwijfeling bij beide partijen.

Zonder polariteit is de seks ver te zoeken

De problemen en vertwijfeling bij deze maatschappelijke ontwikkelingen, komen het sterkst naar voren bij de seksualiteit. Erotiek en aantrekking tussen mannen en vrouwen leeft dankzij tegenstellingen, zoals ik al beschreven heb in het gedeelte over de Mr. Nice Guy. De polariteit ontstaat als de man zich sterk voelt in zijn seksualiteit, en wanneer hij weet hoe hij de spanning op kan bouwen, en ervan kan genieten dat het knettert. Zij kan haar seksualiteit beleven als zij zich bij hem durft te laten gaan, en zich door hem kan laten inspireren.

Dit veronderstelt een hele andere manier van denken over mannelijk en vrouwelijk, dan wat tegenwoordig gangbaar is. In de trainingen die ik geef zie ik dat zowel mannen als vrouwen moeite hebben met deze manier van kijken en dat ze niet doorhebben dat juist dit weleens de aanleiding zou kunnen zijn geweest voor het feit dat ze ontevreden zijn over hun seksleven. Ditzelfde principe geldt net zo goed voor homo’s en lesbiennes, waarbij een van de twee ook meer in de mannelijke en de ander in de vrouwelijke energie zal moeten zitten voor een spanning in de seksuele relatie.

De mannelijke en vrouwelijke pool

Elke man en vrouw heeft een mannelijke én een vrouwelijke deel wat actief is in de hersenen. Carl Jung heeft deze ook wel animus en anima genoemd. Normalerwijs ligt het zwaartepunt bij de mannen de mannelijke en bij de vrouwen bij de vrouwelijke pool. Aantrekking tussen de polen zorgt voor erotiek, passie en seks. Wanneer binnen de relatie deze polariteit ontbreekt, ontbreekt ook het spanningsveld waarin het vuur kan gaan branden en wordt alles harmonieus en op de lange duur doodsaai…

Bij een vriendschappelijke relatie is dat niet erg, daar gaat het juist om begrip en harmonie. Maar relatie waarbij seks in het spel is heeft nu eenmaal een mannelijke en vrouwelijke polariteit nodig. Iemand die domineert, zodat de ander volgt, een veroveraar en veroverde, een actieve en een passieve. Of wil je liever een democratisch proces en onderhandelen over wanneer jullie gaan vrijen en in welk standje. Vind je het dan nog gek als je geen erectie meer krijgt of je vriendin geen zin heeft. Passie bloedt dood als je het analyseert.

De mannelijke pool is op zijn best als je erdoor in vuur en vlam gezet wordt, als je aangestoken wordt mee te doen. Ze zoekt de vrijheid het avontuur. Mensen in hun mannelijke energie houden van sport en competitie, risico’s en gevaar. Ze zoeken het onbekende en willen iets te veroveren hebben: zijn gek op actiefilms. De mannelijke pool wil het vrouwelijke enthousiasmeren en veroveren – zodat zij zich eraan kan overgeven – des te meer overgave, des te meer voelt hij zich in zijn kracht.

De vrouwelijke pool zoekt overgave en de eenwording van de liefde. Als water vloeit alles tezamen en versmelt. Iemand in haar feminiene energie zoekt verbinding in de liefde, verdrinken in extase en transcendentie. Ze wil harmonie creëren en zwelgen in gevoelens, het praten erover, romantische films – Als een golf de zee van gevoelens bevaren. Ze wil graag de kracht van een man te zien en voelen, zodat ze zich eraan kan overgeven.

Dat deze dynamiek van belang is hebben de meeste stellen helemaal niet door. Ze zijn er juist druk mee alles op een redelijke, gelijke manier te verdelen, maar dat gaat tegen de “natuur” in van hoe seksualiteit werkt. Als beide heel feminien zijn, dan wordt er heel veel geknuffeld, maar veel water blust het vuur. Als beide heel masculien zijn dan vechten ze elkaar de tent uit, en ontbreekt het waterelement dat inschikkelijkheid brengt.

Of er zijn mensen die juist alle uitdagingen en passie uit de weg gaan, die ermee tevreden zijn als ze maar hun rust hebben en alles harmonieus verloopt. Een beetje van mezelf en een beetje van Maggi, niet pittig gekruid, maar van alles een beetje. En zo zal hun leven dan ook zijn: rustig en niet spectaculair en dus ook zonder echte hoogtepunten.

Maatschappelijk draaien mannen en vrouwen steeds vaker hun polariteit om, waarbij de man in zijn vrouwelijkheid beweegt en de vrouw de man in huis is. Dat werkt in principe ook niet verkeerd, omdat het aansluit bij de werking van polariteit. Maar zijn ze er alle twee ook echt blij mee? Het is niet perse in overeenstemming met hun kern en vrouwen zijn op den duur niet echt gelukkig, wanneer zij degene moeten zijn die altijd de leiding neemt en sterk moet zijn. Het leidt bij haar tot verharding, omdat ze teveel in haar vuur leeft – ze kan dan terecht komen in een moederrol.

Ook de man voelt zich niet blij tweede viool te moeten spelen. Zijn overgave en extase zal nooit beide partners kunnen bevruchten. Hij verliest zich in gevoelens, wordt week en doelloos, verwatert in feite, en glijdt af in de rol van moederskindje.

Vraag jezelf af wat jij in je kern bent en hoe jij je gedraagt? De meeste mannen zullen in hun kern mannelijk zijn net zoals vrouwen in hun kern vrouwelijk zijn, toch? Of is dat nu te simpel gesteld? Natuurlijk is het goed en zelfs verrijkend als een man ook toegang heeft tot zijn vrouwelijke kant, net zo goed als een dit geldt voor een vrouw die haar mannelijke kant kan ontwikkelen. Het geheim is echter dat je eerst een mannelijke kern moet ontwikkelen voordat je de vrouwelijke zijde erbij integreert. Als je deze mannelijke kant bij voorbaat afwijst en je volledig stort op vrouwelijke eigenschappen, dan wordt je een watje die zich hopeloos zal verliezen in gevoelens, of erger zich in de gevoelens van de vrouw verliest. Dan kom je niet verder dan het stadium van grote knul, die weigert volwassen te worden. Omgekeerd geldt dat evenzo voor vrouwen.

In mijn werk komt telkens naar voren dat beide partijen gaan bloeien in ze in deze rollen worden gezet. Juist in de training met paren scheiden we eerst bewust de mannen van de vrouwen. Iedereen reageert dan onaangenaam verrast en soms zelfs kritisch.

Als de mannen over hun eerste weerstand heen zijn en hun haantjesgedrag laten gaan, gaan ze ervaren hoe ze bij elkaar kracht, energie en mannelijkheid kunnen tanken.

Voor sommige mannen is het de eerste keer dat ze hun opgekropte agressie op een positieve en zinnelijke manier onder elkaar kunnen uiten. Lachen en huilen onder elkaar zonder het gevoel te hebben dat ze in een praatgroep zijn beland. Wederzijdse ondersteuning en acceptatie. Hun vuur is aangewakkerd en van daaruit kunnen ze vol zelfvertrouwen op vrouwen afgaan.

De vrouwen hebben zich gelaafd aan vrouwelijke energie en raken in vervoering als ze een man in zijn kracht zien. Ze worden er blij van als een man ze respectvol en als een gentleman verovert.

Achteraf geven paren toe dat er een erotische spanning tussen hun was ontstaan die ze nauwelijks kenden. Hoe raar het ook klinkt, juist door de polariteit te versterken en te benadrukken kan dit ontstaan.

Van zwak naar sterk – je zelfervaring als man

De mannenbeweging, voor zover er überhaupt sprake is van een mannenbeweging, is naar mijn idee juist zo zwak en zonder werkelijke invloed, omdat ook hier eenzijdig alleen de vrouwelijke kant van de man de aandacht krijgt. In deze groepen zie je dan ook vooral mannen die niet echt een sterke maatschappelijke of wetenschappelijke positie innemen. Al hier al wel sprake van is, is die naar mijn mening zwak en zonder invloed.

De reden hiervan is dat ook hier vooral de vrouwelijke kant verder ontwikkelt wordt. Ze discussiëren wat af, blijven hangen in hun gevoelsleven en klagen over vrouwen en spelen de slachtoffer. Veel van wat binnen het mannenwerk wordt gedaan is kritiekloos overgenomen van hetgeen binnen vrouwenwerk is gedaan. Vooral in therapeutisch werk en persoonlijke ontwikkeling trajecten is dit de trend: De man zijn zachte kant laten ontwikkelen, in plaats van hem in zijn kracht te zetten.

Toen ikzelf cliënt was in deze wereld had ik twee therapeuten die veel meer door hun angst geleefd werden dan ikzelf, en me daardoor ervan wilden weerhouden de noodzakelijke en moedige stappen te nemen.

Mijn benadering in het mannenwerk is anders en er daarentegen op gericht bewust de mannelijke waarden op een positieve manier te versterken. Een mannelijke identiteit waarmee mannen sterker en onafhankelijker in hun man-zijn zijn. De vrouwelijke manier van praten over gevoelens, en harmonie te omarmen is daarvoor ontoereikend. De weg naar het versterken van de mannelijke essentie, de weg om het mannelijke vuur aan te wakkeren is de weg van een krijger. Een krijger met een open hart dat wel. Hij zegt Ja tegen agressie, kracht en passie en vind bij andere mannen de uitdaging en aanmoediging zijn weg te gaan in weerwil van hindernissen.

Het is absoluut noodzakelijk voor de man een positieve connotatie te ontwikkelen met zijn mannelijke kern. Omdat met de afwijzing van de patriarchale structuren - onderdrukking, geweld en machismo - is de baby met het badwater weggegooid.

Het vuur moet worden aangewakkerd met een ander vorm van manzijn. Dat gebeurt samen met andere mannen, die weten hoe ze hun kracht en agressie positief kunnen inzetten, waarbij ze elkaar ondersteunen, zich emotioneel kunnen openen en hun visie kunnen uitdragen, zodat ze lijden kunnen verminderen en liefde kunnen vergroten.

De identiteitscrisis van de man

Waar komt die vertwijfeling over de sekserollen van man en vrouw vandaan?

Het is nu eenmaal zo dat we in een pluralistische maatschappij leven, waarin de mogelijkheden om jezelf te ontplooien en jezelf te ontdekken eindeloos zijn. Althans zo wordt het verkocht. Deze maximalisering van individuele vrijheid heeft er ook voor gezorgd dat je het maar alleen moet uitvogelen. De druk om hierin succesvol te zijn is echter enorm, maakt mensen veel onzekerder en soms zelfs compleet doelloos. Als het mislukt heb je het ook zelf gedaan. In eerdere generaties was het leven veel meer ingekaderd, en lag er veel meer vast over wat je wel en niet mocht. De maatschappij had een duidelijke verwachting voor elke rol.

Aan het einde van de jaren zestig werden deze structuren afgebroken en werd het mogelijk andere wegen en manieren van leven uit te proberen. De vanzelfsprekendheid van de klassieke waardenpatronen, voorstellingen over het leven en familietradities werden ter discussie gesteld, of zelfs volledig afgewezen.

Te beginnen met de seksuele revolutie veranderde ook de verhouding tussen mannen en vrouwen en daarmee de traditionele sekserollen. Later ontstond de vrouwenbeweging en allerlei verschillende levensvisies die niet in de laatste plaats een uitdrukking waren van de seksuele bewustwording en in retrospectief een veel ingrijpender invloed op de gehele maatschappij hebben gehad dan toen kon worden bevroed.

Vrouwen hebben zich omhoog gevochten om meer invloed te hebben in de maatschappij en stapten hiermee achter de rug van hun man vandaan. Ze vochten voor gelijke kansen op de werkvloer en werden baas in eigen buik en ontdekten hun eigen seksualiteit. Ze wonnen meer en meer terrein en creëerden op allerlei terreinen in de maatschappij een vrouwelijk perspectief.

De ontwikkeling voor de man liep hiermee omgekeerd evenredig. Alles van de man werd ter discussie gesteld, en in de relatie traden ze op de achtergrond en ontdekten hun vrouwelijke kant. Niet alleen de vrouwen: ook de mannen wilden geëmancipeerd zijn waarbij ze leerden over hun gevoelens te praten en zich kwetsbaar op te stellen, rekening houdend met de vrouw, mee te werken in het huishouden en hun aandeel te nemen in de opvoeding. De nieuwe man werd zacht en aaibaar, maar ook onzeker en daardoor bereid de schuld bij zichzelf te zoeken.

Vandaag de dag wijst hij juist typische mannelijke eigenschappen als kracht, agressie, doorzettingsvermogen, discipline, strijd en besluitvaardigheid af. Het past niet meer bij de moderne man, die ook een vrouw met gevoel wil kunnen benaderen.

Hij wijst zijn mannelijke voorbeelden waaronder zijn vader, macho’s en alle figuren die autoriteit vertegenwoordigen af.

Het heeft de mannen doelloos gemaakt zonder heldere mannelijke identiteit. Daarbij kiezen ze vooral om tegen te zijn, als rebel tegen hun eigen vader (of alles wat die generatie vertegenwoordigd), gevangen in het web van de eeuwige scepticus, zonder echt volwassen te worden.

Dit past natuurlijk ook een beetje bij de ontwikkeling van jongen naar man, om de autoriteit van je eigen vader en datgene waar je familie voor staat, af te wijzen. Het hoort als fase bij het vinden van je eigen weg en daarom moet een jongen zich wel afzetten tegen zijn vader, opdat hij zichzelf kan vinden. Dit leidt normaliter tot een volwassen relatie met de vader opdat deze man dan pas als voorbeeld worden omarmt, vanuit een eigen volwassen perspectief.

Ik liep zelf ook mee met demonstraties tegen de gevestigde orde, tegen de uitwassen van machtsmisbruik, en milieuvervuiling, waarmee ik gevochten heb tegen mannelijke autoriteitsfiguren. En op een gegeven moment komt in je leven het punt dat je jouw “NEE” tegen wat is, of was, ingeruild moet worden voor een “JA”, voor iets waar je voor staat.

Weg uit de identiteitscrisis

De meeste mannen hebben in hun zoektocht naar de eigen identiteit te weinig de raad gezocht van hun eigen vader of andere mannelijke voorbeelden, maar hun antwoorden bij vrouwen gehaald. Met de moeder als referentiepunt voor hoe mannen moeten zijn. Op school ontmoeten ze ook weer vrijwel alleen maar leraressen die ook hun beeld geven wat het inhoudt een goede en liefdevol man te zijn. Als ze uiteindelijk ‘volwassen’ zijn kunnen ze niet anders dan hun partner vragen wat ze moeten doen en hoe ze moeten zijn. Haar mening bepaalt hoe ze zijn.

Deze verklaring over gebrek aan mannelijke identiteit is tot daaraan toe, maar wat mannen echt nodig hebben is iemand die hun een eerlijke spiegel voorhoudt vanuit mannelijk perspectief. Deze krijg je van je vader of bij andere mannen.

Veel mannen zien andere mannen jammer genoeg eerder als concurrenten waarmee je niet over zulke persoonlijke dingen praat. Daardoor gaan vrouwen het richtpunt worden, en is haar lof of kritiek bepalend. Dit maakt dat ze zichzelf gaan zien door de ogen van een vrouw. De vraag: “Wie ben ik als man” wordt synoniem voor: ”Hoe moet ik zijn om vrouwen te bereiken en liefde te ontvangen”.

Dan blijft natuurlijk de vraag staan wat er nodig is zodat mannen dit zo belangrijke contact echt aan durven gaan met andere mannen. Kort gezegd. Het is in onze geschiedenis als man niet echt onze kracht geweest onszelf naar andere mannen toe emotioneel bloot te geven of zelfs maar feed back te vragen over ons doen en laten.

Het werd altijd als een zwakte beschouwd. ”Laat je niet kennen” zeggen we dan.

Emoties, dat was het terrein waarop de vrouw domineerde; mannen kozen andere manieren om zichzelf te ervaren en zichzelf beter te leren kennen.

Als twee mannen elkaar ontmoeten zullen ze ertoe neigen de concurrentie te zoeken. Hierbij moet je concurrentie niet verwarren met vijandigheid. Het is eerder een manier om de eigen capaciteiten te testen. Zo is het altijd al geweest, “oorlogje spelen”, een wedstrijdje houden; het is de manier om je te meten en je eigen kracht te leren inschatten. Juist daar kan er een intense verbinding ontstaan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gezamenlijke jacht of oorlogstijd, waarbij alle krachten moesten worden gebundeld om succes te hebben. Dit over-en-weer zich aan elkaar meten is wat de mannenvriendschap verbindt en verdiept en eerder verbinding beoogt dan strijd.

Tegenwoordig zijn er steeds minder gelegenheden voor mannen om zichzelf te scherpen en te meten in een gevecht of wedstrijd. De pluralistische maatschappij ontbeert iedere vorm van jacht of duel. Waar in deze kenniseconomie zijn er nog gelegenheden waar je jezelf kunt testen of getest kunt worden? De ontgroening voor de studentvereniging, een teamuitje en in het meeste extreme geval de plaatselijke voetbalderby biedt de gelegenheid voor de man om zich uit te leven, maar biedt niet meer dan een mager surrogaat voor een krachtmeting als instrument voor zelfverbetering. Teveel mannen moeten het doen zonder diep contact met andere mannen– geen eerlijke feed-back, mening en diepgang om mijn identiteit en beleving als man te delen en te ontwikkelen.

Het ontberen van een eerlijke spiegel op de vraag wie ik ben als man

Als tegenwoordig twee mannen elkaar ontmoeten gaat het meestal als volgt: Effe checken hoe sterk of zwak hij is? Wat voor werk doet hij en hoe succesvol is hij?

Economische status bepaalt de positie van een man, en met blufpoker doen we ons zo stoer en succesvol mogelijk voor, om onze eigen angst te verbergen. Daarmee vermijden we ook een echt contact. Ons maatschappelijk handengeef ritueel bevestigd daarbij het vredesgebaar. Want hiërarchie en compromis vermijdt het conflict.

In het kennismakingsgesprek schermen we met titels, opleiding om de man die tegenover ons zit ons werkelijke gezicht niet te hoeven tonen. Zelfs onder vrienden missen mannen de opbouwende kritiek en de erkenning voor de man die ze zijn. Er wordt over van alles en nog wat gediscussieerd en becommentarieert, maar niet over henzelf.

Echte vriendschappen zouden juist een plek moeten zijn waar een kritisch gesprek mogelijk is, ook als die pijnlijk en confronterend is. Een echte vriend bewijst zich wanneer hij zich met jou kan verheugen over je successen. Ik heb het in ieder geval wel nodig om regelmatig van hen te horen waar ik sta en waar ik kan leren. Echte vriendschappen helpen mannen om een identiteit, zelfbewustzijn en waarden te ontwikkelen.

Wat heb ik bereikt in mijn leven? Crises als moderator van groei – maar mannen wachten liever af..

Wat zijn jouw waarden in het leven?

Wat betekent het voor jou om man te zijn?

Waar gaat mannelijkheid volgens jou over?

Naar welke mannen kijk jij op en zijn jouw voorbeelden?

Wanneer je deze vragen kunt beantwoorden en ook daarbij je kunt laten raken met wat het voor je betekent, dan heb je al een hele belangrijke stap gedaan in jouw zelfduiding als man. Mijn waarneming in mijn praktijk is dat des te sterker een man zich aan de mannelijke pool bevindt, des te krachtiger en klaarder gaat hij het leven aan, en dat heeft zijn uitwerking ook in zijn relatie met vrouw(en).

De vraag naar de mannelijke identiteit houdt ons voortdurend bezig – op het werk, met vrienden, in onze relaties en bij seks. Wij mannen zoeken naar de antwoorden op deze vragen elke keer als we een betekenisvolle ontmoeting aangaan. Maar onmiskenbaar staat de vraag daar als we onze grenzen bereiken. Wanneer falen en verlies ons om de oren slaan.

Wanneer die ander de opdracht binnensleept,

Wanneer ik mijn baan kwijtraak, of nog erger :

Wanneer mijn partner liever bij een ander is en daar haar hart of seks opent.

Dan vraag ik me af:

Wat heeft hij dat ik niet heb?

Wat zijn mijn kwaliteiten als man?

Waar ga ik manco?

Deze crisessituaties, hoe pijnlijk ook, biedt ook kansen, om mezelf beter te leren kennen. Een uitdaging voor mijn persoonlijke groei.

Juist een crisis is de ideale voedingsbodem om vastgeroeste standpunten te overdenken en een nieuwe versie van mezelf uit te gaan vinden.

Alleen vind maar eens een goede crisis? Voor sommigen is de crisis verstopt in de stress van alledag. Kijk maar eens naar je antwoorden op deze vragen:

Ben ik nog tevreden met mijn baan en het werk dat ik doe?
Heb ik vriendschappen die mij dienen?
Ben ik gelukkig in de relatie die ik leef?
Ben ik tevreden met mijn levenspad?

Stop met uitstellen

Over deze vragen wordt echter maar zelden gecontempleerd, eerder andersom. Mannen kunnen meesters zijn in verduren en hopen op betere tijden. Wanneer zaken mislukken, je baalt van je werk of je relatie en je jezelf schuilhoudt in de comfort zone, dan wordt jouw krachtige mannenenergie tot een lauw “Naah” – geen Ja en geen Nee.

Kampioen der ontkenning en struisvogelpolitiek.

Zelfs het gevoel dat ze zich eigenlijk in een ondraagbare situatie bevinden drukken ze weg. Maar dat houden ze niet lang vol, zonder dat het ten koste gaat van hun energie en gezondheid. Het gevolg is dat ze toestaan dat hun angsten, gemakzucht en zekerheden de dromen hebben ingekapseld in hun web. “laat maar waaien” – Dit is het motto van een man die het opgegeven heeft en geen conflict wil.

Ik ben telkens weer verrast wat mannen allemaal over zich laten gebeuren door hun baas, maar bovenal door hun partner. Hoe ze zich buigen en weggeven, om het conflict maar uit de weg te gaan.

Terwijl vrouwen bij een conflict hun vriendinnen raadplegen en direct uitreiken voor een luisterend oor, gaan mannen in stilte lijden.

Zij is er druk mee dat het haar goed gaat.

Hij vlucht in werk, sport, in de hoop dat het vanzelf weggaat.

Mannen wachten. Wachtend dat ooit dat schip met geld komt, dat ze bevordert worden, dat de vrouw stopt met zeuren, dat ze eindelijk misschien wel weer open staat om te vrijen, wachtend tot Pasen en Pinksteren op dezelfde dag vallen.

Stop met wachten.

Meestal wordt het er niet beter op als je verduurt en wacht tot het over gaat. Ook bij vrouwen trekt die afwachtende houding van de man hen het bloed onder de nagels vandaan. Ze zullen hem eerder nog meer provoceren, en nog gemener, totdat hij laat zien uit wat voor hout hij gesneden is, en of hij met zijn vuist op tafel durft te slaan.

Zo zei een man eens tegen mij over zijn vrouw:” toen ik thuis kwam na een mannenworkshop krijg ik thuis direct de volle laag. Ik hoorde het aan en bijna ging het licht bij mij uit, zoals zo vaak. Maar ik kon het niet meer. Eindelijk ontplofte ik. Ik sloeg met de vuist op tafel, zodat die bij omviel, en zei wat me al jaren hoog zat. Ik zei dat ze d’r mond moest houden of anders kon gaan. En dat deed ze.

Ik maakte me echt zorgen wat er zou gebeuren en of ik niet te ver gegaan was. Twee uur later kwam ze terug en kuste me teder op de wang – ze was de ruzie vergeten. Alleen begreep ik er nu niets meer van.”

Veel mannen hebben hun leven zo ingericht dat ze zonder al te grote uitdagingen, onzekerheden rond kunnen komen. Lekker comfortabel in de comfort-zone. Niet te warm, niet te koud. Alles is voorspelbaar en onbezorgd, en geen lastige gevoelens waarmee hij moet leren omgaan.

Hij koestert zich met zijn eigen eigenaardigheden en elke dag verloopt volgens het vaste stramien, terwijl de verveling alles wat mannelijk is in hem dooft.

Niet beseffend dat alleen net buiten die comfort zone zijn mannelijkheid getest wordt en gevoed. Daarom heeft hij het nodig zich in sport af te matten, nieuwe dingen te ondernemen en zichzelf op te (t)rekken. Want dáár gebeurt het. Vermijd hij alles wat onaangenaam en nieuw dan vervlakt wie hij is tot een grijze muis.

Vrouwen willen geen man die uit angst voor conflict alles maar toestaat. Ze willen een man die de moed heeft dingen uit te spreken; anders verliest hij haar respect. Ze willen een man die moediger en besluitvaardiger kan zijn dan zij – tenzij zij al vrede heeft gesloten met dit omgekeerd rollenpatroon.

Een vrouw kan haar man bewonderen als hij durft te strijden voor zijn ideeën, ook al heeft hij daarbij verloren. Maar het is voor haar ondraaglijk als hij laf en lauw is, dan is het zelfs mogelijk dat hij haar verachting gaat oogsten.

Maar bovenal verliest de man zelf zijn eigen zelfrespect, omdat hij zijn dromen verraad, omdat hij bijvoorbeeld voor een baas werkt die hij haat, maar waarbij hij blijft uit angst om werkloos te raken, hij thuis de leiding overlaat aan zijn vrouw om de vrede maar te bewaren.

Leef nu!

Verdoe je tijd niet met het wachten op betere tijden. Doe elke dag iets dat de moeite waard is voor jou en waar je trots op kunt zijn. Heb de moed misstanden aan te spreken, en leef met de consequenties ervan.

Een wetenschapper deed eens een experiment met een vis die hij in een vissenkom deed. Al zwemmend maakte de vis zijn rondjes langs de rand van de kom.

Een dag later plaatste de wetenschapper een glasplaat in de vissenkom, waarmee hij de kom halveerde. Toen de vis zijn kop stootte ontdekte hij dat hij nog maar de helft van de kom had en zwom nu een kleiner rondje. Nog een tijdje later plaatste de wetenschapper weer een glasplaat in de resterende ruimte, zodat er nog maar een kwart overbleef. Na een paar keer zijn neus gestoten te hebben werd zijn rondje beperkt tot een kwart van de kom. Toen de wetenschapper een tijdje later de glasplaten verwijderde bleef de vis echter nog steeds zijn kleine rondjes zwemmen, bang om zijn neus te stoten.

Wij hebben ook allemaal bepaalde grenzen aangeleerd gekregen. Sommige daarvan hebben we al heel vroeg als kind moeten leren, toen onze ouders en leraren die lijntjes trokken. Andere grenzen hebben wij mogelijk zelf opgeworpen- ter bescherming en in ons voordeel van dat moment. Maar vaak vergeten we later – net als de vis in het aquarium – om opnieuw te testen of die grens nu nog reëel is.

Groei over je schaduw heen

In deze moderne geïndustrialiseerde maatschappij leven we in een uiterst zeker en voorspelbare wereld zonder grote gevaren.

Wanneer mannen te beschermd en onder sterke vrouwelijke invloed zijn opgegroeid, zullen ze uitdagingen vermijden en angsten niet onder ogen komen. Er is dan geen aangeleerde motivatie die hen hun grenzen doet onderzoeken. Ze kiezen een baan zonder uitdaging en vrienden die meelullen en soms ook nog een vrouw, die hun zus zou kunnen zijn. Ze verbannen de gevaarlijke mannenenergie, samen met hartstocht, avontuur en risico uit hun leven. Deze mannen kennen hun grenzen niet en zijn daardoor onberekenbaar omdat ze dat altijd vermeden hebben.

Volledig ingekapseld zijn ze door de taak van een moeder die haar jongen wil behoeden, waar het mannelijke – de vader - uitdaagt om het avontuur aan te gaan. Het vrouwelijke principe gaat over het bevestigen van zekerheid en veiligheid, het mannelijke gaat over grenservaringen. Juist dáár ligt altijd de groei: voorbij de comfort zone.

Dat kan echter ook een keerzijde hebben – ik ken mannen die altíjd over hun grenzen heen moeten gaan en zich uit móeten putten. Waarbij alles een wedstrijd wordt en elke baan een race, totdat ze erbij neervallen. Ook zij kennen hun grenzen niet, omdat ze niet doorhebben als ze er overheen gaan. Ze zijn compleet afgesneden van contact met zichzelf en vallen pas om als het lichaam ziek wordt of STOP zegt.

Wanneer een man leiderschapsvaardigheden wil ontwikkelen zal hij toch echt eerst zijn eigen grenzen moeten leren kennen, en ervaring moeten hebben met hoe hijzelf reageert als het er op aankomt. Dat is een vereiste wil je anderen kunnen leiden – of dat nu in de sport is, je werk, of in je persoonlijk domein. Een man moet de signalen kunnen lezen, en weten hoe hij reageert als hij emotioneel, fysiek, of mentaal aan zijn taks zit.

In mijn trainingen daag ik de deelnemers altijd uit hun grenzen te onderzoeken. Want persoonlijke groei ontstaat in dat grensgebied, en om daar bewust naar jezelf te gaan kijken hoe je reageert, als je daar bent.

Kom je angsten onder ogen

Grenservaringen gaan hand in hand met het onder ogen komen van je angsten. Binnen je comfort zone worden je angsten niet getriggerd, maar hier dooft wel langzaam je vuur, omdat je je potentieel niet hebt onderzocht noch geleefd. Angst is ook maar een gevoel.

Angsten zijn als een gevaren driehoek voor onze emotionele brein en geven daarmee inzicht in onszelf. Maar dat is geen reden om ze uit ons leven te bannen. Want levenservaring en mannelijkheid wordt juist opgedaan door ze aan te gaan, te ondergaan en daardoor ermee te leren omgaan. Meestal leidt angst ertoe dat we tal van gevolgen en onmogelijke situaties weliswaar uitdenken, maar zonder echt het gevoel te zijn aangegaan. Angst is vaak de reden dat mensen conflicten onderling niet aangaan en daardoor juist stagneren zonder opheldering en groei te bereiken.

In onze ontstaansgeschiedenis hebben mannen eeuwenlang moeten jagen en werden ze dagelijks met de angst voor dood of pijn geconfronteerd. Dat vergde en kweekte juist moed. Juist daarom zou je in jouw leven als man situaties die jou angst inboezemen niet uit de weg moeten gaan. Keer je dus om en maak van je angst een deugd. Zoek je angsten op om innerlijke kracht en moed te ontwikkelen.

Ontwikkel je levensvisie

Een belangrijk aspect van mannelijke energie is het in de wereld zetten van jouw persoonlijke missie. Elke man wil met zijn unieke kwaliteiten iets in de wereld zetten, of dat nu in je werk, je hobby of in je relatie is.

Je hebt een visie en werkt daar naartoe. Dat kunnen grote visioenen zijn om de wereld te veranderen, of kleine projecten of doelen. Het is echter altijd een product van jouw creativiteit en uiting van jouw mannelijke energie, en daarmee ook iets wat het waard maakt voor te strijden.

Mannen met een verstoorde relatie tot hun essentie, ontwikkelen geen visioenen. Ze hebben zich er nooit aan gewaagd hun dromen en vuur aan te wakkeren. Ze hebben hun verwachtingen aangepast om tegemoet te komen aan de wensen van anderen...

Als je echter jouw levensmissie niet kent, zou je er juist alles aan moeten doen deze uit te vogelen. Daaraan te werken geeft een immense voldoening. Het geeft enorm veel energie als jij in lijn leeft met jouw levensvisie.

Als je niet meer weet waarom jij elke dag naar je werk rijdt, en waarom jij doet wat je doet, dan is het tijd om snel veranderingen aan te brengen. Misschien dat je het weer herinnerd waarom je juist dit bent gaan doen en vindt zo (weer) voldoening in wat je doet.

Of je gaat wat anders doen.

Elk soort van werk waarmee je het welzijn van anderen dient heeft intrinsiek zin – zo kun je het ook bezien, als je dat zo kunt zien.

Vermijd het in ieder geval je werk uit routine, dwang of financiële noodzaak te doen. Mannen die zonder bezieling doen wat ze dagelijks doen worden op den duur lichamelijk of geestelijk ziek. Hun vuur is gedoofd en ze gaan piepend en krakend door het leven.

Dat brengt me bij de twee belangrijkste vragen in het leven van een man:

Sam Keen schrijft in zijn boek:” Fire in the belly” dat er twee essentiële vragen zijn voor een man:

Waarheen ga ik?
Met wie ga ik

Als je de volgorde hiervan omdraait dan ontstaat vaak een Duivels dilemma – althans dat is wat ik pijnlijk gezien heb bij veel mannen die bij mij geweest zijn.

Wanneer een man namelijk niet weet welke visie hij heeft, waarheen deze visie hem trekt, dan is hij geneigd mee te gaan met anderen. En bij twijfel volgt hij een vrouw die hem zegt waarlangs de weg leidt.

Dat was het geval bij Sacha, een man van achterin de twintig. Hij kwam bij mij in de training, omdat hij zich verloren voelde in avonturen met vrouwen. Op het moment dat hij bij mij kwam had hij affaires bij 2 verschillende vrouwen, en kon maar niet kiezen. Hij vroeg mij wat hij moest doen: met de ene vrouw een bedrijf opzetten in het buitenland – dat een idee van haar was - of met de andere hier blijven? Toen ik hem vroeg naar zijn doel in het leven en wat voor relatie hij leven wilde, had hij geen idee. Hij wou zich niet gebonden voelen. Zolang hij het antwoord niet weet, zullen de vrouwen de antwoorden invullen, maar niet voor zijn bestwil.

Voor dit soort fundamentele vragen is tijd nodig, en soms hulp, om de antwoorden te vinden en een visie te ontwikkelen. Vooral de elementaire vragen rond beroep en relatie en jouw eigen levenspad. De volgende vragen kunnen je hierbij ondersteunen:

Wat wil ik in de wereld zetten?
Welke kwaliteiten en vaardigheden heb ik?
Waarmee dien ik de wereld?
Wil ik monogaam, alleen of vrije liefde leven?

Elke man kan hiermee zijn eigen mannelijke energie activeren en uitdagen, waarmee hij zijn doelen voor zichzelf kan stellen en hier actief naartoe werkt. Dit geeft hem klaarheid, doelgerichtheid en besluitvaardigheid. Dit moet je echter wel zelf ontdekken en gaan doen. Zoek derhalve ook steun en raad van mannen die je hierbij echt kunnen helpen. Niet iemand die jou zijn eigen doelen oplegt, maar iemand die je ondersteunt bij het vinden en bereiken van jouw doelen! Je levenspartner is hiertoe niet de juiste persoon. In hoofdstuk 10 over “mannenvriendschappen” beschrijf ik hoe onderlinge coaching door vrienden als methode kan worden gebruikt.

Je vrijheid als hoogte goed

Vrijheid is een mannelijke waarde die het loont om voor te strijden.

Voor veel mannen is vrijheid heel belangrijk, maar er zijn ook misverstanden over dit begrip. Want vrijheid behelst meer dan ongestoord je eigen ding te kunnen doen. Vrijheid betekent ook niet je niet te hoeven binden en geen verantwoordelijkheid te nemen. Vrijheid komt niet vanzelf, ook al heb je alle tijd of geld van de wereld.

Werkelijke vrijheid komt van binnenuit. Net zoals onvrijheid ook zijn oorsprong in onszelf vindt. Door allerlei verslavingen, gepieker, angst voor kritiek of gewoon hun eigen faalangst negeren veel mannen hun verlangen naar vrijheid. Mannen riskeren het alleen in vrijheid te leven als de uitkomst zeker is en er niets mis kan gaan.

Anderen geven beetje bij beetje hun vrijheid op uit angst voor eenzaamheid. In naam van de liefde worden talloze dromen verraden en na jaren herkent een man zichzelf niet meer in het leven dat hij leidt.

Zijn tegenpool leeft echter ook niet in vrijheid, wanneer hij panisch zich aan niets of niemand durft vast te leggen. Hij gaat elke langdurige relatie uit de weg en wordt een lonesome comboy die ogenschijnlijk vrij is, maar eigenlijk een gevangene is van zijn bindingsangst.

Liefde is een vrouwelijke kwaliteit die ogenschijnlijk de vrijheid bindt. Over dit thema is vaak geschreven en de vraag :”vrijheid of liefde” houdt veel mannen bezig. De oplossing van deze schijnbare tegenstelling vindt je terug in dit boek, maar er is niet zoiets als one-size-fits-all. Alleen wanneer een man zijn eigen zaakjes op orde heeft en weet waar hij voor staat en wat hij wil, kan hij ook in de relaties met anderen zich verbinden en afspraken nakomen. Wanneer hij zich als slachtoffer opstelt zal hij zich krampachtig vasthouden aan onafhankelijkheid of zich verliezen in de liefde.

De hamvraag is dan eigenlijk: Wat houdt me tegen mijn leven in vrijheid te leven?

Wanneer je hier dieper naar graaft, ligt de oorzaak niet bij jouw bedrijf, niet bij jouw partner, en ook niet bij de maatschappij. Meestal ligt de oorzaak bij jouw houding en je eigen passiviteit, gemakzucht en bewusteloosheid, als tegenhanger van bewustzijn, maar bovenal angst. Vrijheid begint waar je je angsten onder ogen komt: je angst om te falen in je werk, de angst je partner te verliezen, de angst om gekwetst te worden. Mannen die in vrijheid leven zijn deze angsten onder ogen gekomen en hebben daar doorheen hun weg gevonden.

Echte vrijheid zou het hoogste goed van een man moeten zijn, wat hij niet opgeeft voor die droombaan, geld of droomvrouw. Liefde zonder vrijheid is als een vogel in een gouden kooi en ik ben nog geen man tegengekomen die gelukkig is, terwijl hij zijn dromen begraven heeft.

Er is tijd voor nodig en een zekere distantie ten opzichte van je dagelijkse beslommeringen, om te checken hoe de vlag er eigenlijk voorstaat en of je nog wel op koers bent met jouw eigen doelen. Soms moet je een aantal zaken eenvoudigweg accepteren en er overheen stappen om weer helder te hebben wat eigenlijk belangrijk voor jou was. Dit is vaak de opmaak voor een nieuwe richting.